اکتان بنزین چیست؟

در طول سال های اخیر، اکتان بنزین اهمیت بالایی پیدا کرده است و حتی خودروسازان هم استفاده از سوخت با عدد اکتان مشخصی را توصیه می‌کنند.
معمولا جدیدترین، پیشرفته‌ترین و قدرتمندترین اتومبیل ها به بنزین با اکتان بالا نیاز دارند؛ از طرفی، بین بنزین با اکتان پایین، معمولی و بالا هم تفاوت قیمت قابل توجهی وجود دارد.
در پمپ بنزین اکثر کشورهای جهان می‌توان با سه عدد اکتان روبه‌رو شد؛ ۸۷، ۸۹ و ۹۳ که بالاترین اکتان در ایران با نام بنزین سوپر فروخته می‌شود.
 به صورت خلاصه، اکتان یعنی بنزین پیش از اشتعال، تا چد اندازه ای می‌تواند فشرده شود.
هر چه قدر عدد اکتان بنزین بالاتر باشد، احتمال اشتعال زودهنگام و صدمه دیدن موتور خودرو کمتر می‌شود. به علت اهمیت بالای اکتان بنزین در عملکرد فنی، خودروهای اسپرت و قدرتمند نیازمند بهترین سوخت هستند.
در اصل ، موتور خودروهای اسپرت در نسبت تراکم بالا کار می‌کند، به‌همین دلیل اکتان بنزین باید بالا باشد تا اشتعال زودهنگام اتفاق نیفتد. در موتورهایی که نسبت تراکم بالایی دارند، بنزین با اکتان بالا علاوه بر افزایش کارایی و عملکرد فنی، در کاهش آلایندگی هم تأثیر خواهد گذاشت. زیرا بنزین با اکتان بالا کامل‌تر از بنزین معمولی می‌سوزد و چرخه‌ی اشتعال در موتور، متراکم‌تر است.
عدد اکتان بنزین نشان‌دهنده‌ی پایداری سوخت است. اکتان بنزین براساس فشاری که سوخت به‌ صورت ناگهانی در یک موتور آزمایشی مشتعل می‌شود، عددگذاری می شود.
عدد اکتان یک میانگین ساده از دو روش اندازه‌گیری است؛ عدد اکتان موتوری  را با MOR   و عدد اکتان آزمایشگاهی را با RON نمایش می دهند. براساس این دو روش اندازه‌گیری اکتان بنزین بین سه گروه معمولی (۸۷)، ویژه (۸۹ تا ۹۰) و سوپر (۹۱ تا ۹۴) طبقه‌بندی می‌شود.
تأثیر اکتان بنزین بر عملکرد فنی خودرو
هر چه عدد اکتان بالاتر باشد، بنزین می‌تواند فشار بیشتری را تحمل کند. در فرآیند احتراق داخلی، شمع خودرو مخلوط هوا و بنزین را مشتعل می‌کند و این اشتعال تا زمانی که بنزین در سیلندر وجود داشته باشد، اتفاق می‌افتد.
اگر اشتعال به صورت کامل انجام نشود، با پدیده‌ی ناک زدن موتور مواجه می‌شویم؛ با افزایش دما و فشار بعد از احتراق ناقص، باقی‌مانده‌ی مخلوط بنزین و هوا سوزانده می‌شود. این شرایط و ناک زدن خودرو که «احتراق کنترل‌نشده» نامیده میشود باعث افزایش فشار در سیلندر می‌شود.
بنزینی که عدد اکتان بالایی دارد، بهتر از بنزین معمولی فشار موجود در سیلندر را تحمل می‌کند و بنابراین احتمال وقوع اشتعال زودهنگام کمتر می‌شود. جدیدترین نسل از پیشرانه‌های درون‌سوز به بنزین باکیفیت نیاز دارند تا بهترین عملکرد و کمترین مصرف سوخت را داشته باشند.
پدیده‌های اشتعال زودهنگام و ناک زدن با سیستم‌هایی که نسبت تراکم را افزایش می‌دهند، زمان‌بندی جرقه‌زنی شمع را دست‌کاری می‌کنند و میزان تزریق بنزین و عملکرد انژکتورها را تعیین می‌کنند که در کنار بنزین با اکتان بالا بهترین کارایی را دارند.
اطلاعات موردنیاز درمورد بنزین و عدد اکتان، در دفترچه‌ی راهنمای هر اتومبیلی نوشته شده است. اگر سازنده اتومبیل توصیه کرده است که حداقل بنزین مصرفی باید بنزین سوپر باشد، نباید از بنزین‌های معمولی استفاده شود. این اتومبیل ها نیازمند بنزین با اکتان بالا هستند تا بهترین عملکرد فنی و مصرف سوخت بهینه را داشته باشند. اگر در این مدل از اتومبیل ها از بنزین معمولی استفاده کنیم، خطر آسیب و کاهش طول عمر موتور و سیستم‌های کنترل‌کننده‌ی آلایندگی و اگزوز را پذیرفته‌ایم.
استفاده از بنزین سوپر در اتومبیل هایی که با بنزین معمولی سازگار هستند
در بیشتراتومبیل ها که شرایط کارکردی پرفشار مثل بکسل یا بارکشی سنگین را دارند، بنزین با اکتان بالا عملکرد فنی و مصرف سوخت را بهتر می‌کند و در آب‌و‌هوای گرم، آلایندگی هم کاهش پیدا می کند. اما در شرایط رانندگی معمولی، عملکرد اتومبیل های قدیمی با بنزین سوپر چندان چشمگیر و بهتر نخواهد شد.
افزایش کیفیت بنزین با اکتان
عدد اکتان اتانول نزدیک به ۱۰۹ است و می‌تواند در افزایش اکتان بنزین تاثیر داشته باشد. در برخی از کشورهای جهان، بنزین سوپر با ترکیب ۱۵ درصد اتانول عرضه می‌شود و این مخلوط در افزایش کیفیت بنزین تاثیرگذار است.
محصولات متنوع اکتان بوسترترکیبی از مواد مختلف با اتانول است و باتوجه به مدل اتومبیل و موتور آن، در بهبود مصرف سوخت و تضمین عملکرد فنی ایده‌آل، کمک‌کننده هستند.
البته در انتخاب اکتان بوستر باید به توصیه سازنده‌ی اتومبیل توجه کرد؛ برخی اتومبیل ها تنها به بنزین سوپر نیاز دارند و استفاده از اکتان بوستر در آن‎‌ها توصیه نشده است.
معمولاً دراتومبیل های سواری جدید، اکتان بوستر می‌تواند بدون مشکل استفاده شود. به‌خصوص دراتومبیل های دست‌دوم که تعمیر اساسی شده‌اند، اکتان بوستر کیفیت سوخت و احتراق را بالاتر می‌برد.