فاصله خیلی نزدیک قطعات فولادی به یکدیگر که گاه تا اندازه‌های میلیمتری می‌رسند از یک طرف و سرعت فعالیت زیاد شان در محیطی بسته به نام بلوکه موتور از طرف دیگر لزوم وجود مایعی که در کم ترین زمان ممکن بین اجزای تشکیل‌دهنده موتور قرار بگیرد و وظیفه روانکاری را دراین مجموعه انجام دهد بیش از پیش ضروری می کند.
روغن موتور از ترکیب روغن پایه نفتی به اضافه افزودنی‌ها به دست می‌آید و وظایف مهمی دارد که عبارتند از:
روانکاری (کاهنده اصطکاک بین قطعات)، کاهش ساییدگی قطعات موتور، شست‌و‌شوی داخل موتور و تمیز نگه داشتن قطعات داخل موتور از دوده و ترکیبات حاصل از تجزیه روغن و رسوبات بین قطعات، آب‌بندی کامل بین سیلندر و پیستون، خنک کردن قطعات داخلی موتور، کارکرد بهینه قطعات متحرک موتور دردماهای مختلف و محافظت قطعات موتور در مقابل خوردگی و ضربه؛ تمام این ها یعنی آب حیات یک خودرو!
با توجه به ترکیب گفته شده درخصوص ساختار روغن موتور، کیفیت آن وابسته به افزودنی‌های آن است.
نقش مواد افزودنی اصلی به روغن موتور:
1-مواد افزودنی بالا برنده شاخص گرانروی 2 - مواد ضد اکسیداسیون 3- مواد صابونی (پاک‌کننده) 4 -مواد ضد‌خوردگی 5 -مواد ضد‌زنگ 6- موادضد کف کردن روغن -7 مواد کاهنده اصطکاک
انواع روغن موتور
الف) مینرال: روغنی که بر پایه نفت خام ساخته می‌شود و مدت زیادی است که در خودروها به کار می‌رود.
ب) سینتتیک: روغنی که از ترکیبات شیمیایی یا پلیمراسیون هیدروکربن‌ها تولید می‌شود، نه از تصفیه نفت خام. این نوع روغن اولین بار درموتورهای جت به کار گرفته شده است و به دلیل مزایایی که نسبت به نوع مینرال دارد ، در سال های اخیر مصرف آن در خودروها افزایش یافته است.
ج) نیمه سینتتیک: مخلوطی از روغن سینتتیک و مینرال (ارگانیک) است. این نوع روغن کیفیت روغن‌های سینتتیک را ندارد، اما در شرایط سخت نظیر دماهای بالا یا بار زیاد، عملکرد بهتری نسبت به نوع مینرال دارند و بیشتر در وانت‌ها و SUVها مصرف می‌شود و قیمت آن نیز کمی بیشتر از مینرال است.
موارد مهم در انتخاب روغن موتور
1-از روغن فله به هیچ عنوان استفاده نکنیم. 2- گرانروی آن را مد نظر داشته باشیم. (کتابچه راهنما اتومبیل) 3- کیفیت مناسب خودرو را انتخاب کنیم. (کتابچه راهنما اتومبیل) 4. و مهم تر از همه همیشه از یک نوع روغن موتور و یک شرکت معتبر استفاده کنیم ، چون فرمول شیمیایی مواد افزودنی شرکت‌ها متفاوت است و در تخلیه روغن کهنه مقداری از آن داخل موتور باقی می‌ماند اگر نوع روغن تغییر کند تاثیر نامطلوبی بر روغن (از نظر انجام وظایف) خواهد داشت.
چرا روغن موتور باید تعویض شود؟
شاید به دفعات شنیده یا خوانده باشید که روغن موتور را در هر 5000 تا 10000 کیلومتر یا بیشتر باید تعویض کرد. روغن از زمان شروع به کار موتور در معرض اکسیداسیون و تجزیه حرارتی قرار میگیرد و روغن پایه آن آلوده شده و از کیفیت آن کاسته می‌شود و همچنین مواد افزودنی استاندارد آن نظیر مواد افزودنی پاک کننده نیز مصرف می‌شود. در این حالت خاصیت روانکاری ، پاک کنندگی و جذب ذرات معلق و ناخالصی‌ها کاسته می شود.
سیاه شدن روغن موتور؟
این تصور که سیاه شدن روغن نشانه خراب شدن و پایین آمدن کیفیت آن است، صحیح نیست. اگر در موتور خودرو روغن پس از مدتی تغییر رنگ ندهد و اصطلاحا سیاه نشود، باید در سریع ترین زمان آن را تعویض کرد زیرا سیاه شدن روغن به علت خاصیت پاک کنندگی دوده ناشی از احتراق و جذب ذرات معلق و ناخالصی روغن موتور است. در غیر این صورت، ذرات ناخالصی و دوده روی قطعات متحرک موتور رسوب کرده و باعث جلوگیری از انتقال حرارت، ساییدگی زودرس قطعات، روغن سوزی، کاهش راندمان و توان موتور می‌شود.
عوامل موثر در زمان کارکرد روغن موتور
1-شرایط کاری موتورها مانند رانندگی با سرعت بالا، رانندگی با بار بیش از حد استاندارد در جاده‌هایی با شیب زیاد، درجا کار کردن زیاد موتور
در ترافیک‌های سنگین، رانندگی با سرعت بالا در هوای سرد قبل از گرم شدن روغن موتور، خاموش و روشن نمودن موتور به دفعات زیاد در
هوای سرد و رانندگی در جاده‌های خاکی و گرد و غبار به مدت طولانی.
2- کیفیت احتراق موتور (تنظیم به موقع موتور و رفع ایرادات برقی و سوخت‌رسانی)
3- کیفیت روغن موتور و سوخت مصرفی
4- کیفیت فیلترهای هوا و روغن و تعویض به موقع آنها
سوخت و روغن موتور
بنزین با اکتان پایین به دلیل ایجاد احتراق ناقص باعث اضافه شدن دوده به روغن می‌شود که این موضوع باعث کاهش خاصیت روانکاری روغن می‌شود. استفاده از بنزین‌های سوپر متناسب با تکنولوژی موتور، این مشکل را تا حد زیادی بر طرف می‌کند.
تعویض روغن موتور
با پیشرفت تکنولوژی ساخت موتورها، شرایط کارکرد موتور از لحاظ افزایش دور، نسبت تراکم بالا، دمای احتراق بیشتر، فشار زیادتر یاتاقان‌های ثابت و متحرک بیشتر شده است. به همین خاطر سازندگان روغن موتور را مجبور کرده تا روغن‌هایی متناسب با تکنولوژی موتورها یا زمان تعویض بیشتر تولید کنند . امروزه با توجه به استانداردهای زیست محیطی، تبخیر و کاهش سطح روغن موتور محدود شده و سرریز روغن به منظور تامین کسری روغن موتور نیز کاهش یافته است از آنجا که در بازار انواع روغن‌ها با درجات و کیفیت‌های مختلف موجود است، پیشنهاد می‌شود با رجوع به دستورالعمل کارخانه سازنده خودرو، نسبت به استفاده از روغن توصیه شده و تعویض به موقع آن با توجه به نکات بیان شده اقدام کرد.
پایه گرانروی روغن
ویسکوزیته یا گرانروی، مقاومت سیال در مقابل جاری شدن است. از لحاظ گرانروی، روغن‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند.
الف) روغن‌های تک درجه‌ای: روغنی که فقط توانایی کار در دمای بالا یا در دمای پایین را دارد.
ب) روغن‌های چند درجه‌ای یا چهار فصل: روغن‌هایی که به چهار فصل معروف هستند و توانایی کار در دمای بالا و پایین را همزمان دارا هستند.
